Son yıllarda gluten sensitivitesi, tıp dünyasında daha fazla dikkat çeken bir konu haline gelmiştir. Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein grubudur. Vücutta gluten intoleransı olan kişilerde bağışıklık sistemi gluteni zararlı bir madde olarak algılar ve bağışıklık tepkisi gösterir. Bu durum gluten sensitivitesi veya non-kölyak gluten duyarlılığı olarak adlandırılır.
Gluten sensitivitesinin belirtileri oldukça çeşitlilik gösterebilir ve sindirim sistemi, cilt, sinir sistemi gibi farklı organları etkileyebilir. İşte gluten sensitivitesinin bazı yaygın belirtileri:
1. Sindirim sorunları: Gluten intoleransı olan kişilerde sık görülen belirtiler arasında karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal veya kabızlık yer alır. Sindirim sistemi bu durumda rahatsızlık hissiyle tepki verebilir.
2. Deri problemleri: Gluten intoleransının cilt üzerinde de etkileri olabilir. Özellikle dermatitis herpetiformis adı verilen bir deri hastalığı bu duruma sıklıkla eşlik eder. Bu hastalık kaşıntılı kabarcıkların deride ortaya çıkmasına neden olabilir.
3. Eklem ağrısı: Gluten intoleransı olan bazı kişilerde eklem ağrılarına rastlanabilir. Bu ağrılar özellikle ellerde ve ayaklarda hissedilir ve romatizmal hastalıkları andırır.
4. Yorgunluk ve halsizlik: Gluten intoleransının neden olduğu inflamasyon vücutta enerji düşüklüğüne sebep olabilir. Bu da kişide sürekli yorgunluk hissiyle sonuçlanabilir.
5. Baş ağrısı: Migran tipi baş ağrıları da gluten intoleransının belirtisi olabilir. Kişi gluten içeren gıdalar tükettiğinde baş ağrısının arttığını fark edebilir.
6. Hormonal problemler: Gluten intoleransının hormonal dengeler üzerinde etkisi olabilir ve kadınların menstrüel döngülerini etkileyebilir.
Bu belirtiler gluten sensitiyitesinin genel belirtileridir ancak her bireyde farklı şekilde ortaya çıkabilirler. Gluten intoleransı olan kişilerde belirti şiddeti değişebilir ve bazen çok hafif olabilirken bazen de hayat kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Gluten sensitivitesinin kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir ancak genetik yatkınlık, bağırsak florasındaki değişimler, stres faktörleri gibi çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca kölyak hastalığından farklı olarak gluten sensitivitesinde vücutta immunolojik bir reaksiyon gözlenmez.
Gluten Sensitivitesi Nasıl Teşhis Edilir?
Gluten sensitivitesinin teşhisi için öncelikle kölyak hastalığı dışlanmalıdır çünkü kölyak hastalığı ile gluten sensitivitesinin belirtileri benzerlik gösterebilir. Kölyak hastalığında bağırsak biyopsisine ihtiyaç duyulurken, gluten sensitivitesinde genellikle bağırsak biyopsisine gerek yoktur.
Gluten sensitivitesini teşhis etmek için en yaygın kullanılan yöntemlerden biri eliminasyon-diyet yöntemidir. Bu yöntemde hasta bir süre boyunca gluten içeren gıdalardan uzak durur ve semptomlarının azalması veya kaybolması takip edilir. Ardından yeniden glutene maruz bırakılır ve semptomlar yeniden ortaya çıkarsa gluten hassasiyetinin var olduğu düşünülür.
Bununla birlikte, son yıllarda geliştirilen kan testleri ile gluten sensitivitesinin teşhisi daha da kolaylaşmıştır. Bu testlerde anti-gliadin antikorları (IgA veya IgG) ölçülerek glutene karşı vücutta oluşan reaksiyon incelenir.
Gluten Sensitivitesinin Tedavisi
Gluten sensitivitesine sahip olan kişiler için tek tedavi yöntemi diyet değişikliğidir. Glutensiz bir diyet uygulanarak semptomların azaltılması veya ortadan kaldırılması hedeflenir.
Glutensiz diyet yapmak, tüm buğday, arpa ve çavdar ürünlerinden uzak durmayı gerektirebilir. Bunun yanında bazen yulaf gibi tahıl ürünleri de glutene benzer proteinler içerebildiği için bazı bireyler tarafından tolere edilmeyebilir.
Diyetisyen kontrolünde yapılacak sağlıklı bir beslenme programında glütensiz alternatiflerle beslenmek mümkündür. Günümüzde marketlerde ve restoranlarda glütensiz ürün çeşitliliği artmıştır ve glütensiz beslenme giderek daha yaygın hale gelmiştir.
Unutulmaması gereken önemli nokta ise glutensiz diyetin köleyak hastalarına özgü olduğudur; yani köleyak hastalarının tamamen glutenden uzak durmaları gerekmektedir. Gluten sensitivitesine sahip olan bireyler ise tolerans seviyelerine göre işlenmiş glutenden uzak durarak semptomlarını kontrol altına alabilirler.
14.11.2024 20:00 tarihinde Şeyma Ata tarafından yazıldı.