Glisemik indeks, tükettiğimiz yiyeceklerin kan şekerini nasıl etkilediğini ölçen bir ölçüttür. Bu indeks, yiyeceklerin içerdikleri karbonhidratların sindirim hızlarını ve kan şekerine yaptıkları etkiyi değerlendirmek için kullanılır. Glisemik indeks, kan şekerinin kontrolünde önemli bir rol oynar ve diyabetli bireyler için beslenme planlamasında büyük bir faktördür.
Glisemik indeks, 0 ile 100 arasında bir ölçeğe dayanır. 100 puan, glukozun kan şekeri üzerindeki etkisini temsil ederken, 0 puan ise hiçbir etkisi olmadığını gösterir. Yüksek glisemik indeksi olan yiyeceklerin kan şekerini hızla yükseltebileceği ve düşürebileceği bilinmektedir. Bu nedenle, glisemik indeksi düşük olan yiyecekler daha uzun süre tokluk hissi sağlar ve kan şekerinin daha dengeli bir şekilde kontrol edilmesine yardımcı olur.
Glisemik indeksi hesaplarken, bir besinin içerdiği karbonhidrat miktarı ve bu karbonhidratların sindirim hızı dikkate alınır. Bir besinin glisemik indeksi ne kadar yüksekse, o besin vücut tarafından daha hızlı sindirilir ve kana daha hızlı geçer. Bunun sonucunda da kan şekerinde ani yükselmeler görülür.
Bir besinin glisemik indeksini belirlemek için iki farklı yöntem kullanılır: insan deneyleri ve karbonhidrat içeriğine dayalı tahminler. İnsan deneyleri, gönüllülerin belirli bir miktarda yiyecek tüketmesiyle gerçekleştirilir ve sonrasında kan şekerinin ölçülmesiyle glisemik indeks hesaplanır. Karbonhidrat içeriğine dayalı tahminler ise besinin içerdiği toplam karbonhidrat miktarına bakarak glisemik indeksi tahmin etmeye çalışır.
Hangi yiyeceklerin düşük veya yüksek glisemik indekse sahip olduğunu belirlemek için bazı genel kriterler vardır. Örneğin, tam tahıl ürünleri genellikle düşük glisemik indekse sahiptir çünkü lif içeriği daha yüksektir ve sindirim süresini uzatır. Aynı şekilde, sebzeler de genellikle düşük glisemik indekse sahiptir çünkü lif açısından zengindirler.
Öte yandan, beyaz ekmek gibi işlenmiş tahıllar veya şekerli atıştırmalıklar genellikle yüksek glisemik indekse sahiptir çünkü lif içeriği düşüktür ve sindirim süresi daha kısadır. Ayrıca patates gibi nişastalı sebzeler de yüksek glisemik indekse sahip olabilir.
Glisemik indeksi düşük olan yiyeceklerin tercih edilmesi, diyabet riskini azaltabilir ve kilo kontrolünde yardımcı olabilir. Daha dengeli bir kan şekerine sahip olmak için ayrıca porsiyon kontrolü de önemlidir.
24.03.2024 10:13 tarihinde Oğuzhan Alp tarafından yazıldı.