Çölyak Hastalığı Nedir? Gluten İçermeyen Yiyecekler Hangileridir?
Günümüzde sağlık sorunlarıyla ilgili farkındalık arttıkça, çeşitli rahatsızlıklar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaktayız. Çölyak hastalığı da bu rahatsızlıklardan biridir. Peki, çölyak hastalığı nedir ve gluten içermeyen yiyecekler hangileridir? Bu makalede, çölyak hastalığının ne olduğunu, belirtilerini, teşhis ve tedavi yöntemlerini ele alacak ve gluten içermeyen yiyecekler hakkında bilgi vereceğiz.
Çölyak hastalığı, bağışıklık sistemi tarafından gluten adı verilen bir proteinin sindirim sistemindeki ince bağırsağa zarar vermesi sonucunda ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Çölyak hastalarının bağırsaklarında gluteni sindirmek için gerekli enzimler eksik olduğu için bu protein zararlı hale gelir. Bu durumda, ince bağırsakta hasar meydana gelir ve yiyeceklerin besin maddeleri emilimi bozulur.
Çölyak hastalığının nedeni kesin olarak bilinmemektedir ancak genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Bir kişi çölyak hastasıysa, ailesinde de bu rahatsızlık olan kişiler bulunabilir. Bununla birlikte, çölyak hastası olmak için genetik yatkınlığa sahip olmanız yeterli değildir; aynı zamanda gluten tüketmeniz gerekmektedir.
Çölyak hastalığının belirtileri her bireyde farklılık gösterebilir ve bazen çok hafif olabilirken bazen de ciddi sorunlara yol açabilir. En sık görülen belirtiler arasında karın ağrısı, şişkinlik, ishal veya kabızlık, kilo kaybı, iştahsızlık, yorgunluk ve demir eksikliği anemisi yer alır. Bu belirtiler genellikle gluten içeren yiyecekler tüketildiğinde ortaya çıkar ve gluten içermeyen bir diyet uygulandığında iyileşebilir.
Çölyak hastalığını teşhis etmek için doktorlar genellikle kan testleri kullanır. Bu testlerde gluten intoleransına bağlı olarak vücutta oluşan antikor seviyeleri ölçülür. Ayrıca ince bağırsaktan biyopsi alınarak da tanı konulabilir. Biyopsi sırasında ince bağırsaktaki villus adı verilen yapıların hasarı incelenerek çölyak teşhisi doğrulanır.
Çölyak hastalığı için tek tedavi yöntemi ömür boyu gluten içermeyen bir diyet uygulamaktır. Hastaların tüm gluten içeren yiyecekleri diyetlerinden çıkarmaları gerekmektedir. Gluten içeren tahıl ürünleri (buğday, arpa, çavdar), unlu mamuller (ekmek, makarna, kek vb.), bisküviler ve börekler gibi gıdalardan uzak durulmalıdır. Bunun yanı sıra dikkat edilmesi gereken diğer gıdalar ise soslar (soya sosu gibi), bira ve bazı ilaçlardır.
Peki ya hangi yiyecekler gluten içermez? Gluten içermeyen yiyecekleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:
1. Doğal olarak glutensiz olanlar: Et (tavuk, hindi, balık), yumurta, süt ürünleri (süt, yoğurt), meyve ve sebzeler doğal olarak glutensizdir.
2. Glutensiz tahıl ürünleri: Pirinç, mısır ve amarant gibi tahıl türleri glutensizdir ve bu tahıl türünden elde edilen unlarla yapılan ürünler de glutensizdir.
3. Glutensiz nişastalar: Patates nişastası veya mısır nişastası gibi nişastalar da glutensizdir ve bu nişastadan yapılan ürünler de glutensizdir.
4. Glutensiz unlar: Pirinç unu, mısır unu veya badem unu gibi alternatif unlar kullanarak da glutensiz tarifler hazırlanabilir.
Bu liste sadece başlangıç olarak düşünülmelidir; tüm etiketleri okuyarak ve markaların "glutensiz" ibaresini taşıyan ürünleri tercih ederek güvende olmak önemlidir.
30.01.2024 09:13 tarihinde Zeynep Kara Yıldız tarafından yazıldı.