Çölyak hastalığı, gluten adı verilen bir proteinin tüketildiğinde bağırsaktaki ince bağırsağın zarar görmesiyle ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Bu durum, glutenin neden olduğu iltihaplanma sonucunda ince bağırsağın iç yüzeyindeki villus adı verilen emici yapıların zarar görmesiyle meydana gelir. Sonuç olarak, besinlerin emilimi bozulur ve vücutta önemli besin eksiklikleri oluşabilir. Çölyak hastalığı olan kişiler gluten içeren besinlerden kaçınmalı ve gluten-free diyetlerini takip etmelidir.
Gluten içeren yiyecekler arasında buğday, arpa, çavdar ve bazen yulaf bulunur. Bu nedenle, çölyak hastalarının bu tahıllardan yapılan gıdalardan uzak durması gerekmektedir. Bunlar ekmek, makarna, börek gibi gıdaları içerirken, aynı zamanda soslar, çorba ve hazır gıdalar gibi pek çok farklı üründe de kullanılabilir.
Çölyak hastalığının teşhisi genellikle kan testleri ve ince bağırsak biyopsisi ile yapılır. İyi haber şu ki, çölyak hastalarının tamamen sağlıklı bir yaşam sürmelerini sağlayabilecek tek tedavi yöntemi gluten-free diyetidir. Bu diyet, gluten içermeyen gıdalarla beslenmeyi gerektirir.
Gluten-free diyeti uygulayan kişiler buğday yerine pirinç, mısır veya patates gibi alternatif tahıl ürünlerini tercih etmelidir. Glutensiz diyetlerde kullanılabilen bazı örnek yiyecekler şunlardır:
- Sebzeler: Tüm sebzeler glütensizdir ve çeşitli yemeklere eklenebilir.
- Meyveler: Elma, muz, portakal gibi tüm meyveler glütensizdir ve sağlıklı bir atıştırma seçeneği olabilir.
- Et ve Balık: Tavuk, hindi, dana eti ve somon gibi tüm et ve balıklar glütensizdir.
- Yumurta: Yumurtalar glütensizdir ve kahvaltılarda veya yemeklerde kullanılabilir.
- Süt Ürünleri: Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri glütensizdir ancak bazı sütlü tatlılarda dikkatli olmak önemlidir.
- Baklagiller: Bezelye, fasulye ve mercimek gibi baklagiller glütensizdir ve protein kaynağı olarak kullanılabilir.
Gluten-free diyetinin başarıyla uygulanabilmesi için etiket okuma alışkanlığı kazanmak önemlidir. Birçok hazır gıda ürününde gluten bulunabilir ancak bu ürünler üzerinde "glütensiz" ibaresi bulunanları tercih edilmelidir. Ayrıca restoranlarda yemek siparişi verilirken de dikkatli olmak gerekmektedir çünkü bazen kontaminasyon riski vardır.
Glutensiz diyet uygulayan kişiler genellikle glutensiz unlar kullanarak evde ekmek yapabilir veya glutensiz ekmekler satın alabilirler. Ayrıca glutensiz makarna veya pirinç eriştesi gibi alternatif ürünleri de tercih edebilirler. Glutensiz diyet önerileri sunan birçok tarif kitabı da bulunmaktadır.
Çölyak hastalarının dikkat etmesi gereken noktalardan biri de besleyici bir diyet sürdürmektir. Çünkü çölyak hastalığına sahip bireylerde vücutta demir eksikliği, kalsiyum eksikliği veya B vitamini eksikliği gibi sorunlar daha sık görülebilir. Bu nedenle doğru beslenme konusunda uzman bir diyetisyen ile çalışmak önemlidir.
10.11.2023 11:13 tarihinde Beste Ay tarafından yazıldı.