Beslenme alışkanlıklarımız, fiziksel sağlığımız üzerinde olduğu kadar ruhsal sağlığımız üzerinde de büyük bir etkiye sahiptir. Yediğimiz yiyeceklerin kalitesi ve besin değeri, enerjimizi, zihinsel durumumuzu ve duygusal dengemizi doğrudan etkiler. Sağlıklı beslenme alışkanlıklarıyla daha iyi bir ruh hali, daha az stres ve daha iyi bir zihinsel performans elde edebiliriz.
Öncelikle, beslenme alışkanlıklarımızın ruhsal sağlığımız üzerindeki etkisini anlamak için beyin kimyasına bir göz atmalıyız. Beyin, çalışması için ihtiyaç duyduğu enerjiyi glikozdan sağlar. Glikoz, karbonhidratların vücutta parçalanmasıyla elde edilen bir şekerdir. Ancak düşük kaliteli karbonhidratlar, yani işlenmiş şekerler ve beyaz un gibi rafine edilmiş ürünler, kan şekeri seviyelerinde ani artışlara neden olur. Bu da kısa süreli enerji patlamalarına yol açar ve ardından hızla düşen kan şekeri seviyeleriyle sonuçlanır. Bu dalgalanmalar, halsizlik, irritabilite (sinirlilik), odaklanma sorunları ve düşük ruh hali gibi semptomlara neden olabilir.
Sağlıklı bir diyet ise tam tersi etkilere sahiptir. Proteinler, lifli karbonhidratlar ve sağlıklı yağlar gibi besin maddeleri içeren dengeli bir diyet, kan şekeri seviyelerini daha istikrarlı tutar. Böylece beyin sürekli olarak gerekli enerjiyi alır ve ruh halinin stabil olmasını sağlar. Ayrıca omega-3 yağ asitleri gibi bazı besin maddelerinin de depresyon riskini azaltabileceği gösterilmiştir.
Beslenme alışkanlıklarımızın ruh halimize etkisi sadece enerji düzeyleri ile sınırlı değildir. Bazı yiyecekler serotonin olarak adlandırılan bir nörotransmitterin salgılanmasını artırabilir. Serotonin, mutluluk hissi ve rahatlama ile ilişkilendirilen bir kimyasaldır. Örneğin muz, avokado ve badem gibi yiyecekler triptofan adı verilen bir amino asit içerir. Triptofan beyinde serotonin üretimi için kullanılır ve bu da bizi daha mutlu hissettirebilir.
Aynı zamanda bağırsak sağlığı da ruh halimizi etkileyen önemli bir faktördür. Bağırsaklarımızda yaşayan "bağırsak mikrobiyotası" olarak adlandırılan trilyonlarca bakteri bulunur. Bu bakteriler sindirim sürecine yardımcı olmanın yanında serotonin gibi bazı hormonların üretiminden de sorumludur. Sağlıksız bir diyet veya antibiyotik kullanımı gibi nedenlerle bağırsak mikrobiyotasında denge bozulabilir ve bu da ruh halimizi olumsuz etkileyebilir.
Bu noktada stresin de beslenme alışkanlıklarımız üzerinde büyük bir etkisi olduğunu belirtmek önemlidir. Stres altındayken çoğumuzun tercih ettiği şeyler genellikle abur cubur yiyeceklerdir. Bunun nedeni beyindeki dopamin adı verilen başka bir neurotransmitterdir. Stres altında dopamin salgısı artar ve bu da ödül sistemini harekete geçirir. Abur cuburların yüksek yağ veya şeker içeriği beyinde haz verici reaksiyonlara neden olur ve bu da stresle başa çıkma mekanizması olarak algılanır.
Ancak bu tür yiyecekler sadece kısa vadeli bir rahatlama sağlar ve uzun vadede stresi artırabilir. Özellikle obezite veya kilo sorunları olan kişilerde bu döngü daha belirgin hale gelir çünkü kilo kaybına yönelik sosyal baskılara maruz kalma ihtimalleri daha yüksektir.
01.03.2024 13:00 tarihinde Murat Muhammed Erol tarafından yazıldı.