Çölyak hastalığı, bağırsaklarda gluten adı verilen bir proteinin sindirilememesi veya tolere edilememesi sonucu ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Çölyak hastaları, bu tahıl ürünleri tükettiklerinde bağışıklık sistemi gluteni yabancı bir madde olarak algılar ve bağırsak duvarına zarar veren antikorlar üretir. Bu durum da çeşitli sindirim sorunlarına ve beslenme eksikliklerine yol açar.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır ve ailesinde çölyak hastası olan bireylerde daha sık görülür. Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Çölyak hastalarında en sık karşılaşılan belirtiler arasında karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kilo kaybı, yorgunluk ve deri döküntüleri bulunur. Ancak bazı hastalar hiçbir belirti göstermeyebilir veya belirtileri hafif olabilir. Bu nedenle çölyak hastalığının teşhisi genellikle zordur ve uzun sürebilir.
Çölyak hastalarının tek tedavisi glutensiz bir diyet uygulamaktır. Glutensiz diyet, gluten içeren tahıl ürünlerinin tamamen kesilmesini gerektirir. Buğday, arpa, çavdar gibi ürünler yerine pirinç, mısır, patates gibi glutensiz tahıllar tercih edilmelidir. Ayrıca unlu mamuller, makarna, ekmek gibi ürünler de gluten içermediği için özel glutensiz ürünlerle değiştirilmelidir.
Glutensiz beslenme sadece çölyak hastalarına özgü bir diyet değildir. Son yıllarda gluten intoleransının daha yaygın hale geldiği görülmektedir. Gluten intoleransında da benzer belirtiler görülür ancak bağışıklık sistemi devreye girmez ve bağırsak hasarı oluşmaz. Gluten intoleransı olan kişiler de glutensiz bir diyet uygulamalıdır.
Glutensiz beslenme sağlıklı bireyler için tercih edilen bir diyet şekli değildir. Glutensiz yiyecekler genellikle işlenmiş gıdalar olduğu için lif ve besin değeri açısından zayıf olabilirler. Ayrıca glütensiz ürünlerin fiyatları da genellikle glutensiz olmayan ürünlere göre daha yüksektir.
Glutensiz beslenme düşündüğümüzden daha zorlayıcı olabilir. Gluten içeren birçok gıda maddesi hayatımızın her alanında kullanılır: ekmek yapımında kullanılan buğday unu, makarna yapımında kullanılan arpa unu vb. Bu nedenle glutensiz beslenmek isteyen kişilerin gerekli bilgiye sahip olması ve doğru seçimler yapması önemlidir.
Glutensiz beslenmeye başlamadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız. Çünkü bazen gluten hassasiyeti yerine başka bir sindirim sorunu veya alerji söz konusu olabilir ve yanlış teşhis ile yanlış bir diyete başlamış olursunuz.
Glutensiz beslenmede dikkat edilmesi gereken en önemli nokta etiket okumaktır. Birçok gıda ürününde gluten bulunabilir ve bazen beklenmedik şekillerde karşımıza çıkabilir. Örneğin salata sosunda bile gluten bulunabilmektedir. Bu nedenle alışveriş yaparken mutlaka etiketleri dikkatlice okuyunuz.
Ayrıca glutensiz diyet sadece yiyecekleri kapsamaz, aynı zamanda ilaçlar ve kozmetik ürünler gibi diğer ürünleri de içerir. Bazı ilaçların içeriğinde gluten bulunabilir ve çölyak hastalarının bunları kullanmaması gerekmektedir.
15.02.2024 11:26 tarihinde Rüya Yıldırım tarafından yazıldı.