Günümüzde birçok insanın yaşadığı sağlık sorunları arasında yer alan çölyak hastalığı, gluten intoleransı olarak da bilinir. Çölyak hastalığı, bağırsaklarda gluten adı verilen bir proteine karşı duyarlılığın neden olduğu bir otoimmün hastalıktır. Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıl ürünlerinde bulunan bir protein çeşididir. Vücutta gluten tüketildiğinde, bağışıklık sistemi gluteni yabancı bir madde olarak algılar ve bağırsaklarda iltihaplanmaya yol açar. Bu iltihaplanma sonucunda da bağırsakların emilim kabiliyeti azalır ve besin maddelerinin vücuda geçişi bozulur.
Çölyak hastalığı her yaşta ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır ve genellikle genetik faktörlerden kaynaklanır. Eğer ailesinde çölyak hastası olan birisi varsa, bireyin çölyak hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Bununla birlikte, çölyak hastalığının belirtileri de kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve bazen hafif olabilirken bazen de şiddetli olabilir.
Çölyak hastalığının en yaygın belirtisi sindirim sistemi ile ilgili sorunlardır. Bu sorunlar arasında karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal veya kabızlık yer alabilir. Bunun yanı sıra, kilo kaybı, halsizlik, yorgunluk, deri döküntüleri, anemi gibi belirtiler de görülebilir. Çocuklarda ise büyüme geriliği, kemik gelişiminde problemler ve diş minesinde bozulma gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Çölyak hastalığının tanısı için çeşitli testler yapılır. İlk olarak kan testleriyle antikor düzeyleri ölçülür. Eğer antikor düzeyleri yüksekse, doktor daha sonra ince bağırsağa endoskopi yöntemiyle bakar ve biyopsi alır. Biyopsi sonuçlarıyla beraber diyet geçmişi de incelenerek kesin teşhis konulur.
Çölyak hastalarının tedavisi için tek etkili yöntem gluten içeren yiyeceklerden tamamen uzak durmaktır. Gluten içeren tahıl ürünleri olan buğday, arpa ve çavdar tüketilmemelidir. Bunun yanı sıra, çeşitli glutensiz alternatifler mevcuttur ve bu ürünlerle beslenmek mümkündür. Glutensiz unlar (pirinç unu, mısır unu), glutensiz tahıllar (quinoa, amaranth), patates, pirinç ve mısır gibi gıdalar tüketilebilir.
Glutensiz beslenmenin yanında çölyak hastalarının vitamin ve mineral eksikliklerini önlemek için takviyeler alması da önemlidir. Özellikle demir eksikliği anemisi sık görülen bir durumdur ve demir takviyesi gerekebilir. Ayrıca D vitamini ve kalsiyum takviyelerinin de kullanımına dikkat edilmelidir.
Çölyak hastalarının sosyal hayatlarını kolaylaştırmak için dikkat etmeleri gereken bazı noktalar vardır. Öncelikle restoranlarda veya davetlerde yiyecek seçimine özen göstermek önemlidir. Menülerde gluten içeren veya kontamine olmuş yiyecekleri tercih etmemek gerekmektedir. Ayrıca market alışverişlerinde gıda etiketlerini dikkatlice okumak önemlidir çünkü bazen gluten içeriği olan gıdaların etiketinde bile bu durum belirtilmeyebilir.
14.12.2023 17:00 tarihinde İpek Yılmaz tarafından yazıldı.