Beslenmede glisemik indeks nedir, niye önemlidir?
Beslenme, sağlıklı bir yaşam için hayati öneme sahip olan bir faktördür. Doğru beslenme, vücudumuzun ihtiyaç duyduğu enerjiyi almasını sağlar, hastalıkların önlenmesinde etkili olur ve genel sağlık durumunu iyileştirir. Bu nedenle, beslenme konusunda bilinçli olmak ve doğru besinleri tüketmek büyük önem taşır.
Son yıllarda glisemik indeks kavramı, beslenme dünyasında oldukça popüler hale gelmiştir. Peki, glisemik indeks nedir ve neden önemlidir? Glisemik indeks, bir yiyeceğin kan şekerini ne kadar hızlı yükselttiğini ölçen bir ölçektir. Genellikle 0 ile 100 arasında bir değer alır; 0-55 arasındaki değerler düşük glisemik indeksi gösterirken, 56-69 orta derecede glisemik indeksi temsil eder ve 70 üzeri değerler yüksek glisemik indeksi anlamına gelir.
Nişastalı ve şekerli yiyeceklerin kan şekerini hızla yükseltmesi, insülin hormonunu da hızla salgılatır. İnsülin hormonu, kan şekeri seviyesini düzenlemek için pankreas tarafından salgılanan bir hormondur. Yüksek glisemik indeksi olan yiyeceklerin tüketimi sonucunda kan şekeri hızla artar ve buna bağlı olarak insülin salgısı artar. Ancak bu hızlı artışın ardından kan şekeri ani bir şekilde düşer ve açlık hissi oluşur.
Glisemik indeksi düşük olan yiyecekler ise kan şekerinin daha yavaş yükselmesine sebep olur ve dolayısıyla daha sakin bir insülin tepkisi oluşur. Bu da tokluk süresinin uzamasını sağlar ve açlık hissinin daha uzun süreli olarak bastırılmasını sağlar.
Beslenmede glisemik indeksin önemi buradan kaynaklanmaktadır. Yüksek glisemik indeksi olan yiyeceklerin tüketimi, obezite riskini arttırabilir ve tip 2 diyabet gelişimine zemin hazırlayabilir. Ayrıca, bu tip yiyeceklerin sık tüketimi enerji dalgalanmalarına yol açabilir ve enerji seviyelerinde düşüşlere neden olabilir.
Diyabet hastalarının yanı sıra kilo kontrolü yapmak isteyen kişiler de glisemik indeks konusunda dikkatli olmalıdır. Daha düşük glisemik indeksi olan yiyeceklerin tercih edilmesi, tokluk süresinin uzamasını sağlar ve böylece daha az kalori alımına yardımcı olabilir. Aynı zamanda sporcular için de glisemik indeks önemlidir; antrenman öncesinde tüketilen yüksek glisemik indeksi olan yiyecekler enerjiyi hızla sağlarken, antrenman sonrasında tüketilen düşük glisemik indeksi olan yiyecekler kasların yeniden yapılanmasına yardımcı olur.
Glisemik indeks hesaplanırken baz alınan faktörler arasında ise yiyeceğin içeriği (karbonhidrat miktarı), pişirme yöntemi (pişmiş mi yoksa çiğ mi), lif miktarı gibi faktörler yer almaktadır. Örneğin beyaz ekmek gibi işlenmiş tahıl ürünleri yüksek glisemik indekse sahipken; esmer pirinç veya tam buğday ekmeği gibi tam tahıl ürünleri daha düşük glisemik indekse sahiptir.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de glisemik yük kavramıdır. Glisemik yük, hem miktar hem de kaloriyi göz önünde bulunduran bir değerdir. Örneğin havuçun glisemik indeksi orta derecede olsa da miktar olarak çok fazla tüketildiğinde kan şekerini etkileyebilir.
26.11.2023 04:39 tarihinde Kadir Akın tarafından yazıldı.